යම් කෙනෙකු පූර්ව නිගමන ගැනීම (Preliminary Conclusions) සම්බන්ධයෙන් අධ්‍යයනය කල විට එයට හේතුවිය හැකි පැතිකඩ කිහිපයක් සොයා ගත හැක. කේම්බ්‍රිජ් ඉංග්‍රීසි කෝපස් වෙබ් අඩවියට අනුව පූර්ව නිගමන ගැනීම අර්ථ කතනය සදහා මෙම උදාහරණ තුන ගත හැක.
1. වැඩිදුර විමර්ශන සහ විශාල දත්ත ප්‍රමාණයක් ගොනුකිරීම අවසානයේ මූලික සංඛ්‍යාන දර්ශක කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් මූලික නිගමනයකට එළඹීම.
2. දශක ගන්නක් තුළ සිදු වූ වෙනස්කම් සංසන්දනය කිරීමෙන් වඩාත් සමාන වී ඇති කරුණු වලින් දර්ශක කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් මූලික නිගමනයකට එළඹීම.
3. ශෝකය වක්‍ර මිනුමක් ලෙස සලකන විට, ශෝකයේ ප්‍රබල හැඟීම් මතකය පිරිහීමකට සම්බන්ධ වන නිසා මානසික අවපීඩනය මගින් මූලික නිගමනයකට එළඹීම එනම් එය මගේ මූලික නිගමනයයි සිත පෙළඹවිම.
පළමු උදාහරණ දෙක සම්බන්ධයෙන් පහත ඇති අර්ථ කතනය සලකා බලන්න.
"ඒකාබද්ධ දත්ත කට්ටලවල සවිස්තරාත්මක අර්ථ නිරූපණයන් වැඩිදුර සලකා බැලීමෙන් මෙසේ ඉදිරිපත් කල හැක. මේ අවස්ථාවේ දී නිගමන කිහිපයක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය. ප්ලියොසීන් සමයේ ඇන්ටාක්ටික් ක්‍රයෝස්ෆෙරික් පරිණාමය පිළිබඳ සමස්ත විවාදයේදී,සියළුම කතුවරුන් වර්ග දෙකෙන් එකකට අයත් යැයි වර්ගීකරණය කර ඇත.එනම් ගතිකවාදීන් සහ ස්ථායිවාදීන් ලෙසය. එම ලේබල් අතරින් අතහැර දැමිය යුත්තේ කවුද හරියන්න විමසීමෙන් නොවේ. ස්ථායීවාදීන් හෝ ගතිකවාදීන් පිළිතුර දෙකම විය යුතුය (ක්විල්ටි, 1996 ද බලන්න) වියළි නිම්න අසල කඳුකරයේ භූ දර්ශන ලක්ෂණ සහ ග්ලැසියර අයිස්වල යෝජිත පරිදි (මාර්චන්ට් සහ ලුවිස්, 2002)මත පදනම්ව ලේසර්-විලයන අළු වැටීම් තැන්පතු වල වයස් දිනයන් සහ ගල්වල කොස්මොජනික්-නියුක්ලයිඩ් විශ්ලේෂණයන් සලකා බලන්න. එමෙන්ම භූ කම්පන රේඛා සහ ස්ථායී සමස්ථානික වාර්තා වල අර්ථ නිරූපණය (හාර්ට්, 2001) ප්ලෙයොසීන් සමයේදී අයිස් තට්ටුවේ ආන්තිකය සහ මහාද්වීපික ආන්තිකය හරහා කිහිප වතාවක් ඉදිරියට ගොස් පසුබැස ඇති බව ගතික හැසිරීමක් යෝජනා කරයි. අවම වශයෙන් අයිස් පත්‍ර ආන්තිකය. මීට අමතරව වෙස්ට්ෆෝල්ඩ් හිල්ස් (සෝර්ස්ඩල් ෆෝමේෂන්) හි ක්ෂේත්‍ර වැඩවලින් පෙනී යන්නේ මුල් ප්ලියොසීන් හි සමහර කොටස් වලදී අයිස් තට්ටු බිම් රේඛාව එහි වර්තමාන ස්ථානයට වඩා ගොඩබිමට වන්නට ඇති බවයි (වයිට්හෙඩ් සහ වෙනත් ලිපි 2001). කෙසේ වෙතත්, නිරපේක්ෂ භූගත රේඛා චලනයන් තක්සේරු කිරීම සඳහා වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ සිරස් චලනයන් වඩා හොඳින් සීමා කළ යුතුය. අපගේ විශ්ලේෂණයන් ද අයිස් තට්ටු ආන්තිකයේ ගතික හැසිරීමක් යෝජනා කරයි. සියලු මනින ලද පරාමිතීන්හි, විශේෂයෙන් චුම්බක පරාමිතීන්, දීප්තිය සහ වර්ණය, ස්ථාවර සමස්ථානික සහ මැටි හා මැටි ඛනිජ සංයුතියේ තරමක් පුදුම සහගත උච්චාවචනයන් මගින් පිළිබිඹු වේ."
මෙම පරිච්චෙදයට අනුව ඔබට ඇවැසි පරිදි තව තවත් අධ්‍යනයෙන් පූර්ව නිගමන ගැනීම සදහා ඔබව පොළඹවයි.පළමු උදාහරණ දෙකම විද්‍යාත්මකව සිතන්නන්ට ඉතා පහසුවෙන් වටහාගත හැකි නමුත් තෙවැන්න බොහෝ විට අපට පැහැදිලි කරගැනීම අපහසුය. එයට ප්‍රධානම හේතුව වන්නේ මුල් උදාහරන මෙන්ම තෙවැන්නද අප විද්‍යාත්මක අර්ථය යැයි සිතමින් ගන්නා තීරනයක් නිසාය. මෙම ලිපියේ අරමුන වන්නේ එය එසේ යැයි සිත පෙළබවීමට හේතුව සොයා ගැනීම සම්බන්ධයෙනි. ඒනම් ශෝකයේ ප්‍රබල හැඟීම් මතකය පිරිහීමකට සම්බන්ධ වන නිසා එනයින් ඇතිවන මානසික අවපීඩනය මගින් මූලික නිගමනයකට එළඹීම හෙවත් එය මගේ මූලික නිගමනයයි සිත පෙළඹවිමයි.
සිත එසේ පෙළඹවීමට හේතුවන කරුණු මොනවාද?
වියෝව සහ ශෝකය
මරණය ජීවිතයේ කොටසක් බව අපගේ හදවත් තුළ අපි කවුරුත් දනිමු. ඇත්ත වශයෙන්ම, මරණය අපගේ පැවැත්මට අර්ථයක් ලබා දෙන්නේ එය ජීවිතය කෙතරම් අනර්ඝද යන්න මතක් කර දෙන බැවිනි.
පාඩුව සමඟ කටයුතු කිරීම.
ආදරණීයයෙකු අහිමි වීම ජීවිතයේ වඩාත්ම ආතති සහගත සිදුවීම වන අතර එය විශාල මානසික අර්බුදයකට හේතු විය හැකිය. ඔබ ආදරය කරන කෙනෙකුගේ මරණයෙන් පසු හෝ වියෝවෙන් පසු ඔබට සිදුවිය හැකි පාඩුව පිළිබද ඔබ තැවීමකට ලක් කරවයි.
අපේක්ෂා කළ යුතු දේ දැන ගැනීම
මරණයක් හෝ වියෝවක් සිදු වූ විට, මරණය අපේක්ෂා කළ විට පවා ඔබට පුළුල් පරාසයක හැඟීම් අත්විඳිය හැකිය. බොහෝ අය මරණය ගැන මුලින් දැනගත් පසු හිරිවැටීමේ ආරම්භක අවධියක් දැනෙන නමුත් ශෝකජනක ක්‍රියාවලියට සැබෑ පිළිවෙලක් නොමැති බවට සැකයක් ඇතිවිය හැක. ඔබට අත්විඳිය හැකි සමහර හැඟීම් වලට හේතුන් පහත පරිදි වෙයි.
ආදරණීයයා ඔබව ප්රතික්ෂේප කිරීම, ඔබ ආදරණීයයා අවිශ්වාස කිරීම , ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන ව්යාකූලත්වය, ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන කම්පනය, ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන දුක, ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන ආශාව නැතිව යාම , ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන කෝපය, ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන නින්දාව, ආදරණීයයාගේ වියෝව නිසා ඇතිවන බලාපොරොත්තු සුන්වීම, ආදරණීයයාගේ වියෝව සිදුවීමට හේතුවූ වරද කාගේද යන්න වටහා නොගැනීම ප්‍රධාන වෙයි.මෙම හැඟීම් සාමාන්‍ය හා අලාභයට පොදු ප්රතික්රියා වේ. ඔබේ හැඟීම්වල තීව්‍රතාවය සහ කාලසීමාව හෝ ඔබේ මනෝභාවයන් කෙතරම් වේගයෙන් වෙනස් විය හැකිද යන්න පිළිබඳව ඔබ සූදානම් නොවිය හැකිය. ඔබේ මානසික සෞඛ්‍යයේ ස්ථායිතාව ගැන ඔබ සැක කිරීමට පවා පටන් ගනී. නමුත් මෙම හැඟීම් සෞඛ්‍ය සම්පන්න සහ උචිත බවත්, ඔබේ පාඩුව පියවා ගැනීමට ඔබට උපකාරී වනු ඇති බවත් සහතික වන්න.
ආදරණීය කෙනෙකුගේ වැලපීම
ආදරණීය කෙනෙක් මිය ගිය පසු එයට මුහුණ දීම පහසු නැත. ඔබ වැලපෙනු ඇත. වැලපීම යනු විශාල පාඩුවක් පිළිගැනීමට ඔබ යන ස්වාභාවික ක්‍රියාවලියයි. වැලපීම තුළ මියගිය අයට ගෞරව කිරීම හෝ ඔබේ පාඩුව බෙදා ගැනීම සඳහා මිතුරන් හා පවුලේ අය සමඟ එක්වීම ආගමික සම්ප්‍රදායන් ඇතුළත් විය හැකිය. වැලපීම පෞද්ගලික වන අතර එය මාස හෝ අවුරුදු ගණනක් පැවතිය හැකිය.
ශෝකය යනු ඔබට සිදුවූ අලාභයේ බාහිර ප්‍රකාශනයයි. ඔබේ ශෝකය ශාරීරිකව චිත්තවේගීයව හා මානසිකව ප්‍රකාශ වීමට ඉඩ ඇත. නිදසුනක් වශයෙන්, සෝසුසුම් හෙළීම ශාරීරික ප්‍රකාශනයක් වන අතර එනයින් ඇතිවන මානසික අවපීඩනය මානසික ප්‍රකාශනයකි. මෙම හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීමට ඉඩ දීම ඉතා වැදගත් වේ. බොහෝ විට මරණය යනු වැළැක්විය හැකි, නොසලකා හරින ලද හෝ ප්රතික්ෂේප කරන විෂයයකි. මුලදී වේදනාවෙන් වෙන්වීමට ඔබට උපකාරී වන බවක් පෙනෙන්නට තිබුණත්, ඔබට සදහටම ශෝකයෙන් වැළකී සිටිය නොහැක. කවදා හෝ දවසක එම හැඟීම් විසඳීමට අවශ්‍ය වනු ඇත, නැතහොත් ඒවා ශාරීරික හෝ මානසික රෝග ඇති කළ හැකිය. බොහෝ අය ශෝකයට පත්වන විට ශාරීරික රෝග ලක්ෂණ වාර්තා කරති. බඩේ වේදනාව, ආහාර රුචිය නැතිවීම, බඩවැල් කැක්කුම, නින්දට බාධා සහ ශක්තිය නැතිවීම යන සියල්ල උග්‍ර ශෝකයේ පොදු ලක්ෂණ වේ.
ජීවිතයේ සියලු ආතතීන් අතරින්, වැලපීම ඔබේ ස්වාභාවික ආරක්ෂක පද්ධතිය බරපතල ලෙස පරීක්ෂා කළ හැකිය. පවතින රෝගාබාධ වඩාත් නරක අතට හැරිය හැකිය හෝ නව තත්වයන් වර්ධනය විය හැකිය. ගැඹුරු චිත්තවේගීය ප්රතික්රියා සිදුවිය හැකිය. මෙම ප්රතික්රියා වලට කාංසාව, නිදන්ගත තෙහෙට්ටුව, මානසික අවපීඩනය සහ සියදිවි නසාගැනීම් පිළිබඳ සිතුවිලි ඇතුළත් වේ. මියගිය තැනැත්තා සමඟ ඇබ්බැහි වීම සියදිවි නසාගැනීමට පොදු ප්‍රතික්‍රියාවකි.
විශාල පාඩුවක් සමඟ කටයුතු කිරීම
ආදරය කරන කෙනෙකුගේ වියෝව සැමවිටම දුෂ්කර ය. ඔබේ ප්රතික්රියා මරණයක තත්වයන් කෙරෙහි බලපායි, විශේෂයෙන් එය හදිසි හෝ අහම්බෙන් සිදු වූ විට. ඔබේ ප්රතික්රියා ද වියෝවු පුද්ගලයා සමඟ ඇති ඔබේ සම්බන්ධතාවයට බලපායි.
දරුවෙකුගේ මරණය අසාධාරණය පිළිබඳ අධික හැඟීමක් ඇති කරයි - නැතිවූ විභවයන්, ඔබගේ ඉටු නොවූ සිහින සහ සිදුවූ පාඩුව දුක් වේදනා සඳහා. එය කොතරම් අතාර්කික යැයි පෙනුනත්, දරුවාගේ මරණයට දෙමාපියන් වගකිව යුතුය. තම අනන්‍යතාවයේ වැදගත් කොටසක් අහිමි වී ඇති බව දෙමව්පියන්ට ද හැඟෙන්නට පුළුවන.
කලත්‍රයාගේ මරණය ඉතා කම්පන සහගත ය. දැඩි මානසික කම්පනයට අමතරව, කලත්‍රයා පවුලේ ප්‍රධාන ආදායම් මාර්ගය වූයේ නම් මරණය මූල්‍ය අර්බුදයකට හේතු විය හැකිය. මරණයට ප්‍රධාන සමාජ ගැලපීම් අවශ්‍ය විය හැක්කේ දිවි ගලවා ගත් කලත්‍රයාට දෙමව්පියන්ට පමණක්, තනිකඩ ජීවිතයට හැඩගැසීමට හා නැවත රැකියාවට යාමටය.
වැඩිහිටියන්ට සහකරු හෝ සහකාරිය අහිමි වූ විට විශේෂයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි අතර එයින් අදහස් කරන්නේ ජීවිත කාලය පුරාම හවුල් අත්දැකීම් අහිමි වීමයි. මෙම අවස්ථාවේදී, කිට්ටු මිතුරන්ගේ මරණයෙන් තනිකමේ හැඟීම් තවත් උග්‍ර විය හැකිය.
සියදිවි නසාගැනීම් නිසා සිදුවන අලාභයක් දරා ගැනීමට අපහසුම පාඩු විය හැකිය. දිවි ගලවා ගත් අය වරදකාරිත්වය, කෝපය හා ලැජ්ජාව වැනි විශාල බරක් ඔවුන් අතහැර යා හැකිය. දිවි ගලවා ගත් අයට මරණයට වගකිව යුතු යැයි හැඟෙන්නට පුළුවන. සියදිවි නසාගැනීමෙන් පසු පළමු සති කිහිපය තුළ උපදේශනය ලබා ගැනීම විශේෂයෙන් වාසිදායක සහ උපදේශාත්මක ය.
ශෝකය සමඟ ජීවත් වීම
වියෝවට මුහුණ දීම ඔබේ මානසික සෞඛ්‍යයට අත්‍යවශ්‍ය වේ. ආදරණීය කෙනෙකු මිය ගිය විට ශෝකය අත්විඳීම ස්වාභාවිකය. ඔබට කළ හැකි හොඳම දේ නම් ඔබටම ශෝක වීමට ඉඩ දීමයි. ඔබේ වේදනාව සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීමට බොහෝ ක්‍රම තිබේ.
සැලකිලිමත් මිනිසුන් සොයා යන්න. ඔබේ අහිමි වීමේ හැඟීම් තේරුම් ගත හැකි ඥාතින් සහ මිතුරන් සොයා ගන්න. සමාන පාඩු අත්විඳින වෙනත් අය සමඟ ආධාරක කණ්ඩායම් හා සම්බන්ධ වන්න.
ඔබේ හැඟීම් ප්‍රකාශ කරන්න. ඔබට හැඟෙන ආකාරය අන් අයට කියන්න; ශෝකජනක ක්‍රියාවලිය හරහා කටයුතු කිරීමට එය ඔබට උපකාරී වනු ඇත.
ඔබේ සෞඛ්‍යය ගැන සැලකිලිමත් වන්න. ඔබේ පවුලේ වෛද්‍යවරයා සමඟ නිරන්තර සම්බන්ධතා පවත්වා ගෙන හොඳින් ආහාර ගැනීමට සහ විවේකයක් ලබා ගැනීමට වග බලා ගන්න. ඔබේ ශෝකය සමඟ කටයුතු කිරීම සඳහා ඖෂධ හෝ මත්පැන් මත යැපීම වර්ධනය වීමේ අන්තරාය ගැන සැලකිලිමත් වන්න.
ජීවිතය ජීවත්ව සිටින අයට බව පිළිගන්න. අතීතයේ වාසය නොකොට වර්තමානයේ නැවත ජීවත් වීමට උත්සාහ කිරීම අවශ්‍ය වේ.
ප්‍රධාන ජීවිත වෙනස්කම් කල් දමන්න. පදිංචිය වෙනස් කිරීම, නැවත විවාහ වීම, රැකියා වෙනස් කිරීම හෝ වෙනත් දරුවෙකු ලැබීම වැනි විශාල වෙනස්කම් කිරීම වළක්වා ගැනීමට උත්සාහ කරන්න. ඔබේ අලාභයට හැඩගැසීමට ඔබ කාලය ලබා දිය යුතුය.
ඉවසිලිවන්ත වන්න . විශාල අලාභයක් අවශෝෂණය කර ඔබගේ වෙනස් කළ ජීවිතය පිළිගැනීමට මාස හෝ අවුරුදු ගනනක් ගත විය හැකිය.
අවශ්‍ය විට බාහිර උපකාර ලබාගන්න. ඔබේ ශෝකය දරාගත නොහැකි තරම් යැයි පෙනේ නම්, ඔබේ ශෝකය සමනය කර ගැනීම සඳහා වෘත්තීය සහාය ලබා ගන්න. උපකාරය පැතීම දුර්වලකමේ නොව ශක්තියේ ලකුණකි.
අන් අයට ශෝක නැති කර ගැනීමට උපකාර කිරීම
ඔබ සැලකිලිමත් වන කෙනෙකුට ආදරය කළ කෙනෙකු අහිමි වී ඇත්නම්, ශෝකජනක ක්‍රියාවලිය තුළින් ඔබට ඔවුන්ට උදව් කළ හැකිය.
ශෝකය බෙදා ගන්න. ඔවුන්ගේ අහිමි වීමේ හැඟීම් ගැන කතා කිරීමට සහ මියගිය අයගේ මතකයන් බෙදා ගැනීමට ඔවුන්ට ඉඩ දෙන්න - ඔවුන්ව දිරිමත් කරන්න.
බොරු සැනසීමක් ලබා නොදෙන්න. "එය හොඳම දේ සඳහා" හෝ "ඔබ නියමිත වේලාවට එය ජය ගනීවි" යැයි පැවසූ විට එය ශෝකයට පත් පුද්ගලයාට උදව් නොකරයි. ඒ වෙනුවට, ශෝකයේ සරල ප්‍රකාශයක් ඉදිරිපත් කර සවන් දීමට කාලය ගන්න.
ප්‍රායෝගික උපකාර ලබා දෙන්න. ළදරුවන් සමග වාඩි වී සිටීම, ඉවුම් පිහුම් කිරීම ශෝකයෙන් සිටින කෙනෙකුට උපකාර කළ හැකි ක්‍රම වේ.
ඉවසිලිවන්ත වන්න. විශාල අලාභයකින් සුවය ලැබීමට බොහෝ කාලයක් ගත වන බව මතක තබා ගන්න. ඔබට කතා කිරීමට අවස්ථාව ලබා ගන්න.
අවශ්‍ය විට වෘත්තීය උපකාර දිරිමත් කරන්න. යමෙකු තනිවම මුහුණ දීමට තරම් වේදනාවක් අත්විඳින බව ඔබට හැඟෙන විට වෘත්තීය උපකාර නිර්දේශ කිරීමට පසුබට නොවන්න.
දරුවන්ට ශෝක නැති කර ගැනීමට උපකාර කිරීම
විශාල අලාභයක් අත්විඳින දරුවන් වැඩිහිටියන්ට වඩා වෙනස් ලෙස ශෝක විය හැකිය. දෙමව්පියන්ගේ මරණය කුඩා දරුවන්ට විශේෂයෙන් දුෂ්කර විය හැකි අතර එය ඔවුන්ගේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ හැඟීම හෝ පැවැත්ම කෙරෙහි බලපායි. බොහෝ විට, ඔවුන් අවට සිදුවන වෙනස්කම් පිළිබඳව ඔවුන් ව්‍යාකූල වී ඇත, විශේෂයෙන් ම හොඳ දැනුමක් ඇති වැඩිහිටියන් සත්‍යයෙන් හෝ ඔවුන්ගේ දිවි ගලවා ගත් දෙමව්පියන්ගේ ශෝකය විදහා දැක්වීමෙන් ඔවුන්ව ආරක්ෂා කිරීමට උත්සාහ කරන්නේ නම්. සීමිත අවබෝධයක් සහ හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීමට ඇති නොහැකියාව ඉතා කුඩා දරුවන්ට විශේෂ අවාසියකට ලක් කරයි. කුඩා දරුවන්ට පෙර හැසිරීම් වලට (ඇඳ තෙත් කිරීම වැනි) ආපසු යා හැකිය, මියගිය තැනැත්තා ගැන සංවේදී නොවන බවක් ඇසීමට, මියයෑම පිළිබඳ ක්‍රීඩා නිර්මාණය කිරීමට හෝ මරණය කිසි විටෙකත් සිදු නොවූ බව මවා පෑමට හැකිය.
දරුවෙකුගේ ශෝකයට මුහුණ දීම නිසා වියෝ දුකින් පෙළෙන දෙමව්පියන්ට අමතර පීඩනයක් ඇති කරයි. කෙසේ වෙතත්, කෝපාවිෂ්ට කිරීම් හෝ විවේචන දරුවෙකුගේ කාංසාව ගැඹුරු කරන අතර සුවය ලැබීම ප්‍රමාද කරයි. ඒ වෙනුවට, දරුවන්ට තේරුම් ගත හැකි පරිදි අවංකව කතා කරන්න. මරණය සහ මියගිය පුද්ගලයා ගැන ඔවුන් සමඟ කතා කිරීමට අමතර කාලයක් ගන්න. ඔවුන්ගේ හැඟීම් පාලනය කිරීමට ඔවුන්ට උදව් කරන්න සහ සුදුසු හැසිරීම් සඳහා ඔවුන් වැඩිහිටියන් දෙස බලන බව මතක තබා ගන්න.
වියෝව හා සම්බන්ධ අවපාතය
ආදරණීයයෙකු අහිමි වීම පුද්ගලයෙකුගේ ජීවිතයේ වඩාත්ම කම්පන සහගත සිදුවීමකි. එසේ තිබියදීත්, බොහෝ අය අවම රෝගාබාධ සමඟ පාඩුව සමඟ කටයුතු කරති. එක්සත් ජනපදයේ සෑම වසරකම මිලියන 2.5 ක පමණ ජනතාවක් මිය යන අතර, එක් එක් වියෝ දුකින් පෙළෙන පුද්ගලයින් 5 ක් පමණ ඉතිරි වේ. 1,2 වයස අවුරුදු 65 වන විට, වැඩි ඇමරිකානු කාන්තා ජනගහනයෙන් අඩකට වඩා හා ඇමරිකානු මිනිසුන් 10% ක් වරක් අවම වශයෙන් වැන්දඹු වී ඇත. 3 වඩා හොඳ එවැනි අලාභ සමඟ සාර්ථකව කටයුතු සුපුරුදු පාඨමාලාව තේරුම් ගැනීමට නම්, එය සමහර මූලික කොන්දේසි අර්ථ හා පුද්ගලයින් පාඩුවක් පහත හරහා ගමන් කරන බව අත්දැකීම් හුරු කිරීමට උපකාරී වේ.ඥතියකු මිය යාම මරණය විසින් අලාභය ඇති ප්රතිචාරයයි. ශෝකය යනු මරණයට පමණක් සීමා නොවී සැලකිය යුතු අලාභයක් සඳහා වන මානසික හා චිත්තවේගීය ප්‍රතික්‍රියාවයි.
වැලපීම යනු වියෝව හෝ ශෝකය යන සමාජ ප්‍රකාශනයයි. කලින් කම්පන සහගත ශෝකය ලෙස හැඳින්වූ සංකීර්ණ ශෝකය, අලාභයෙන් පසු අවම වශයෙන් මාස 6 ක් ගතවන තුරු රෝග විනිශ්චය නොකෙරේ. මරණය, කෝපය සහ තිත්තකම පිළිබඳ අවිශ්වාසය, මියගිය තැනැත්තා කෙරෙහි දැඩි ආශාවක් ඇති වේදනාකාරී චිත්තවේගයන්, මියගිය අයගේ සිතුවිලි කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම සහ අලාභය පිළිබඳ මතක් කිරීම් වළක්වා ගැනීම වැනි පොදු රෝග ලක්ෂණ ඇතුළත් වේ.
ශෝකයේ සාමාන්‍ය අවධීන් පිළිබඳ සාහිත්‍යයක් තිබේ.
පළමු, හිරිවැටීම සාමාන්‍යයෙන් පැය කිහිපයක් සිට දින කිහිපයක් දක්වා පවතී. අත්‍යවශ්‍ය දේවල් සිදු වේ, නමුත් බොහෝ ඒවා මතක තබා නොගනී. කාංසාව සහ මානසික අවපීඩන රෝග ලක්ෂණ ආරම්භ විය හැකිය.
දෙවැන්න මානසික අවපීඩනය සති කිහිපයක් සිට අවුරුද්දක් දක්වා, නුරුස්නා බව සහ නොසන්සුන්කම කැපී පෙනේ, නමුත් සියලු අවපාත රෝග ලක්ෂණ බහුලව දක්නට ලැබේ.
තෙවනුව, ප්‍රකෘතිමත් වීම බොහෝ විට ආරම්භ වන්නේ ආදරය කළ කෙනෙකු අහිමි වීමෙන් මාස 4 ක් ඇතුලත ය, වියෝ දුකින් පෙළෙන තැනැත්තා මරණය පිළිගෙන නැවත යම් මට්ටමක ක්‍රියාකාරීත්වයට පැමිණේ.
යථාර්ථය නම්, ශෝකය පිළිබඳ පියවරයන් සිද්ධාන්තයට අනුබල දීමට පුද්ගලයින් එවැනි අවධීන් හරහා පිළිවෙලට ගමන් කරයි යැයි සිතීම වැරදිය.
ශෝකවීම පිළිබද සමාලෝචනයක දී සොයා ගත් පරිදි, වියෝවෙන් පසු පළමු වසර තුළ, බොහෝ අය කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියාකාරිත්වයන් පෙන්නුම් කරයි. සංජානන අසංවිධානාත්මක බව, ඩිස්ෆෝරියා (Dysphoria) සෞඛ්‍ය ඌනතා සහ සමාජ හා වෘත්තීය ක්‍රියාකාරිත්වයේ බාධා. සංජානන වෙනස්කම් සමූහය තුළ, අලාභය පිළිගැනීමේ දුෂ්කරතාව, තමාගෙන් කොටසක් අහිමි වීමේ හැඟීමක්, අනාගතය පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාව සහ අර්ථය සෙවීම ඇතුළත් වේ. වියෝ දුකින් පෙළෙන බොහෝ පුද්ගලයින් තුළ, මෙම කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියාකාරිත්වයේ පළමු මාස කිහිපය තුළ සුලභ වන අතර සාමාන්‍යයෙන් පළමු වසර තුළ පහත වැටේ.මෑතකදී වියෝ දුකින් පෙළෙන අයගේ දීර්ඝ කාලීන පසු විපරම් අධ්‍යයනයන් වැන්දඹුවන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත. කරන ලද අධ්‍යයනයකදී බොහෝ පුද්ගලයින් ශොකාකූල බව, අඩු මනෝභාවය, නින්දේ ගැටලු, ආහාර රුචිය නැතිවීම, නොසන්සුන්කම, තෙහෙට්ටුව, දුර්වල මතකය සහ උනන්දුව අඩු වීම වාර්තා විය. වියෝ දුකින් පෙළෙන පුද්ගලයින් තුළ මනෝචිකිත්සක පසුබෑම දුර්ලභ වන නමුත් නොසන්සුන්කම සහ කාංසාව බහුලව දක්නට ලැබේ. වසර අවසන් වන විට, බොහෝ රෝග ලක්ෂණ වැඩි දියුණු කර තිබිණි, නමුත් නින්ද නොයාම, සිරුර කෙට්ටු වීම, සහ කාලාන්තර අඩු මනෝභාවය දිගටම නැඹුරු වූහ. සමස්තයක් වශයෙන්, බර අඩු කර ගැනීම සහ තෙහෙට්ටුව වැනි සොමාටික් (Somatic) රෝග ලක්ෂණ ක්‍රමයෙන් දියුණු වන අතර මානසික රෝග ලක්ෂණ (බලාපොරොත්තු රහිතබව සහ වැදගැම්මකට නැති හැඟීම් වැනි) දිගටම පැවතුනි. මාස 2 දී, වියෝ දුකින් 24% ක් පමණ ප්‍රධාන මානසික අවපීඩනය සඳහා වන නිර්ණායක සපුරාලන අතර, වියෝදුකින් වසරකට පසු, වියෝදුකින් පෙළෙන අයගෙන් 15% ක් පමණ මානසික අවපීඩනයෙන් (Depression) පෙළෙන අතර, අවුරුදු 2 දී මානසික අවපීඩනයේ වේගය 7% ක් පමණ වේ. නිදන්ගත අවපීඩන සින්ඩ්‍රෝමය (Chronic depressive syndrome) වර්ධනය වීමේ හොඳම පුරෝකථනය වන්නේ වියෝවට පෙර දුර්වල ශාරීරික හෝ මානසික සෞඛ්‍යයයි. වියෝවූ තැනැත්තා සමඟ ඇති සම්බන්ධතාවය, එම සම්බන්ධතාවයේ සමීපභාවය, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, වයස, ජාතිය, සමාජ සහයෝගය, මනෝ ව්‍යාධියක පවුල් ඉතිහාසය, මූල්‍ය තත්ත්වය සහ ආගමික මැදිහත්වීම වැනි සාධක දිගු කාලීන ප්‍රතිඵල පුරෝකථනය නොකරන බවයි. කෙසේ වෙතත්, දුර්වල ක්ෂණික ප්‍රතිචාරය තරුණ වයස, සමාජ සහයෝගය නොමැතිකම සහ අඩු ආදායම සමඟ සම්බන්ධ වේ. ප්‍රධාන අවපීඩනය මෙන් නොව, වියෝ දුකින් පෙළෙන මානසික අවපීඩනයේ අනුපාතය කාන්තාවන් හා දෙගුණයකින් වැඩි වේ. මානසික අවපීඩනයේ පෞද්ගලික ඉතිහාසයක්, ප්‍රධාන මානසික අවපීඩනයේ පවුල් ඉතිහාසයක් සහ පාඩු ලැබීමෙන් පසු පළමු මාස 2 තුළ මත්පැන් පානය කිරීම ද්විතියික මානසික අවපීඩනය සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති බව වාර්තා වේ.
මානසික අවපීඩනය හැරුණු විට, වියෝවීම හා සම්බන්ධ උමතු රෝග ලක්ෂණ පිළිබඳව වරින් වර වාර්තා වී ඇත. විනෝද වැන්දඹුව (Merry Widow) යන යෙදුම අර්ථ කථනය කිරීමට උත්සහ කිරීම. (Frequently humorous. A gay, amorous or scheming widow) උමතුව(Manic syndrome / Mania) හෝ හයිපොමේනියාව (Hypomania) වෙත එවැනි මාරුවක් බයිපෝල-වර්ණාවලී (Bipolar disorder / Manic depression) රෝගයෙන් පෙළෙන පුද්ගලයෙකුට සිදුවිය හැකිය. නින්ද නොලැබීම පිළිබඳ වැඩ කටයුතු නැවත නැවතත් උමතුවට (Manic syndrome / Mania) මාරුවීමේ අවදානම පෙන්නුම් කරයි. නිදි පෙති සඳහා මාරුවීමේ වේගය බයිපෝල අවපාතයේ නින්ද නොලැබීම හා සැසඳිය හැකි බවයි. උමතුවට මාරුවීමේ වේගය 4.85% ක් වූ අතර හයිපොමේනියාවට මාරුවීමේ වේගය 5.83% කි.
අනාගතය දෙස බැලීම
මතක තබා ගන්න, සහයෝගය, ඉවසීම සහ උත්සාහය සමඟ ඔබ ශෝකයෙන් බේරෙනු ඇත. යම් දවසක වේදනාව අඩු වන අතර, ඔබේ ආදරණීයයාගේ ආදරණීය මතකයන් පමණක් ඔබට ඉතිරි වේ. විශාල අලාභයක බලපෑම සම්පූර්ණයෙන්ම අවශෝෂණය කර ගැනීමට කාලය ගතවේ. ඔබේ ආදරණීයයා අතුරුදහන් වීම ඔබ කිසි විටෙකත් නතර නොකරයි, නමුත් වේදනාව කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ලිහිල් වන අතර ඔබේ ජීවිතය සමඟ ඉදිරියට යාමට ඔබට ඉඩ සලසයි. මෙම තත්වයන්ගෙන් ඔබ සම්පූර්ණයෙන් මිදෙන තුරු පූර්ව නිගමන වලට එළඹීමෙන් වැලකි සිටීම ඔබට පමණක් නොව ඔබට ආදරය කරන්නගේද සෞඛ්‍යට හිතකර වෙයි. ඔබට මෙම ලිපියේ සදහන් වන යම්කිසි අපහසුතාවයක් ඇත්නම් ඔබ පූර්ව නිගමන නොගෙන ඔබගේ පෞද්ගලික වෛද්‍යවරයා සමග කතා කරන්න.
ප.ලී.:
පසුගිය දිනක මගේ මිතුරෙකු මා ලියන බ්ලොග් එක ගැන කතා කලා. මා විවිධ මාතෘකා යටතේ බ්ලොග් ලිවීම ඔහුට ගැටලුවක් වී තිබුනා. එදින පටන් මා බොහොවිට මාගේ ලිපිවලට හේතුවූ කරුණු කියවන්නාට පහසුවීම සදහා ඉදිරිපත් කරන්නට තිරනය කලා. අද ලියන ලිපියට හේතුවු කරුන වුයේ පහත ඇති ලිපියයි.
Hello...
පලවෙනි දවසෙ වගෙ අන්තිම දවසේත් Hello... කියනවා. ඔයා ඔය ගමන යන්න. ඔයා ඔය lady ට කැමති උන දවසෙ මට කිව්වා "තමුන්ට මාව ආශ්‍රය කරන්න ඕනේ නම් මගෙ පෞද්ගලික ජීවිතයට ඇගිලි ගහන්න එපා" කියලා. මම හිතනවා ඔයාට හැමදාම වගෙ මමත් එක ගැහැනියක් විතරයි. ඔයාට සුදුසු ගැහැනියක් ඔයා මම දන්න කාලෙ ඉදන් හෙව්වා. අපි දෙන්නා කවදාවත් විවාහය ගැන කතා කරලා නැ. එත් ඔය lady එක්ක ඔයා ඒ දෙවල් plane කරා. මම පිස්සෙක් වගෙ දගලනකොට ඔයා මට ඔයාගෙ future plans කිව්වා. ඔයාට ගොඩක් පින් මාත් එක්ක දවසක් හරි honest උනාට. ඔයා ගැහැනු ගැන දන්නව ගොඩක්. සතුටින් ඉන්න ගොඩක් දුර යන්න හිතන් හිටපු ගමනක්...
ඔයාට කලින් මම ගුඩ්බායි කියනවා.
පිටපත : සුමේධ රත්නසේකර ශ්‍රී ලංකාවේ සිට
